Stephen Toulmin (1922–2009) was een Brits filosoof die het denken over argumentatie en redelijkheid vernieuwde. In een tijd waarin logica vaak als formeel en abstract werd gepresenteerd, bracht hij het redeneren terug naar de praktijk van het oordelen in context. Zijn centrale boodschap: redeneren is geen wiskundige afleiding van zekerheden, maar een sociaal en moreel proces van zorgvuldige afweging — gericht op goed handelen in een specifieke situatie.
Toulmin ontwikkelde een model voor argumentatie (claim–grounds–warrant–backing–qualifier–rebuttal) dat laat zien hoe praktische redeneringen werken. Maar belangrijker nog is zijn bredere filosofische punt: in echte situaties — zoals in zorg, sociaal werk of onderwijs — is handelen niet gebaseerd op absolute waarheden, maar op goede gronden, die openstaan voor tegenargumenten, contextgevoeligheid en moreel beraad.
Voor professionals betekent dit: handelen moet beredeneerd zijn — niet in de zin van rekensommen of protocollen, maar als een doordachte, uitlegbare afweging. In complexe situaties, waar regels botsen of tekortschieten, is het de taak van de professional om zorgvuldig te beargumenteren waarom een bepaalde keuze gemaakt wordt. Dat vereist taal, oordeel, ervaring en de bereidheid tot verantwoording — ook als anderen het anders zouden doen.
“We reason not to reach certainty, but to justify action in the face of doubt.”
– Stephen Toulmin, The Uses of Argument (1958)
Toulmin biedt dus geen normatief kader, maar een praktische filosofie van redelijkheid. Hij maakt ruimte voor pluraliteit en onzekerheid, zonder in willekeur te vervallen. Juist in een tijd waarin professionele autonomie onder druk staat, herinnert hij ons eraan dat goede argumentatie geen luxe is, maar een kernkwaliteit van professioneel handelen.
Leestip: Stephen Toulmin, The Uses of Argument (1958, heruitgave 2003) – klassieker over praktische redenering. Voor toepassing op moreel handelen: Return to Reason (2001) – over redelijkheid in plaats van rationalisme.
Reflectie: Wanneer moest jij in je werk een beslissing uitleggen die niet vanzelfsprekend was — en hoe beargumenteerde je die?