Martha Nussbaum (1947) is een invloedrijke Amerikaanse filosoof die zich op het snijvlak van ethiek, recht, onderwijs en sociale rechtvaardigheid beweegt. In haar werk pleit ze voor een samenleving waarin ieder mens de reële mogelijkheden (capabilities) heeft om een waardig leven te leiden. Niet alleen formele rechten tellen, maar vooral de feitelijke kansen om te kunnen denken, voelen, zorgen, spelen, leren, liefhebben, sterven met waardigheid — kortom: voluit mens te zijn.
Samen met Amartya Sen ontwikkelde Nussbaum de capability-benadering, een alternatief voor economische of technocratische maatstaven van welzijn. Ze stelt een lijst van tien centrale vermogens op, zoals lichamelijke integriteit, spel, zintuiglijke waarneming, autonomie, verbondenheid, en zorg voor anderen. Deze benadering maakt zichtbaar waar mensen tekortgedaan worden — niet alleen door armoede of uitsluiting, maar ook door beleid dat onvoldoende rekening houdt met menselijke kwetsbaarheid.
Voor professionals betekent Nussbaums werk een krachtig moreel kompas. Hun handelen raakt direct aan de capabilities van cliënten, leerlingen of bewoners: kunnen zij meedoen, zich uitspreken, zorgen, betekenis ervaren? Nussbaum nodigt professionals uit om niet alleen ‘hulp’ te bieden, maar om bij te dragen aan menselijke bloei. Dat vraagt niet alleen kennis of regels, maar ook empathie, verbeeldingskracht en aandacht voor wat mensen nodig hebben om tot hun recht te komen.
“De vraag is niet: hoeveel bezit iemand? Maar: wat kan iemand werkelijk doen en zijn?”
– Martha Nussbaum, Creating Capabilities (2011)
In een tijd waarin sociale professionals steeds vaker moeten legitimeren wat ‘werkt’, brengt Nussbaum een ander perspectief: wat telt is of mensen een menswaardig leven kunnen leiden. Haar filosofie is een uitnodiging om de ander te zien in diens mogelijkheden, en je eigen rol daarin serieus te nemen.
Leestip: Martha Nussbaum, Creating Capabilities (2011) – toegankelijke inleiding tot haar denken over menselijke ontwikkeling en rechtvaardigheid. Voor verdieping: The Fragility of Goodness (1986) – over morele kwetsbaarheid bij Aristoteles, tragedie en menselijk handelen.
Reflectie: Welke ‘capability’ van de mensen met wie jij werkt staat onder druk — en wat kun jij doen om die weer ruimte te geven?