Filosofische inspiratie: Annelies van Heijst
Over menslievende zorg, presentie en professionele roeping
Annelies van Heijst (1955) is theoloog en zorgethicus, en een van de belangrijkste Nederlandse denkers over zorg, presentie en professionaliteit. In haar boek Menslievende zorg (2005) onderzoekt ze wat goede zorg eigenlijk is, en stelt ze een fundamentele vraag: kun je van zorg houden? Daarmee opent ze een ethisch perspectief waarin zorg niet primair draait om regels, kwaliteitssystemen of technieken, maar om relaties, aandacht en toewijding.
Van Heijst beschrijft goede zorg als menslievend: zorg waarin professionals hun vak uitoefenen met betrokkenheid en aandacht voor de ander als uniek mens. Menslievende zorg gaat niet over perfectie of controle, maar over nabijheid, trouw, compassie, en het verdragen van afhankelijkheid — bij de ander én bij jezelf. Ze stelt dat professionals daarin ook zichzelf geven: niet als instrument, maar als medemens in verhouding tot een ander.
Voor professionals betekent dit dat hun werk niet herleid kan worden tot procedures of productiviteit. Van Heijst benadrukt het belang van aanwezig zijn, écht blijven bij de ander, juist wanneer het ongemakkelijk, pijnlijk of complex wordt. Dat vraagt moed, oordeel, en het vermogen om niet weg te kijken. Zij spreekt over professionaliteit als een roeping: niet in religieuze zin, maar als een innerlijke opdracht om goed werk te doen dat recht doet aan de ander.
In een wereld waarin zorg en welzijn steeds vaker onder druk staan van beleid, financiering en meetbaarheid, houdt Van Heijst een krachtig pleidooi: kwaliteit ontstaat in de ontmoeting, niet in de spreadsheet. Haar werk is een oproep aan professionals én organisaties om ruimte te blijven maken voor betrokken, gewetensvol handelen — niet ondanks, maar juist dankzij de institutionele context.
Leestip: Annelies van Heijst, Menslievende zorg. Een ethische kijk op professionaliteit (Klement, 2005) – toegankelijk, herkenbaar en diepgaand voor iedereen in zorg, sociaal werk en onderwijs.
Reflectie: Wanneer kon jij in je werk echt ‘menslievend’ aanwezig zijn — en wat maakte dat mogelijk?