Gert Biesta (1965) is een invloedrijke Nederlandse filosoof van onderwijs en professionele vorming. In zijn werk pleit hij voor een fundamenteel ander begrip van leren: niet als produceren van kennis of vaardigheden, maar als een proces van subjectwording. Leren is, volgens Biesta, geslaagd wanneer het iemand helpt om als uniek en verantwoordelijk subject in de wereld te staan. Dat vraagt om meer dan overdracht of training — het vraagt om ruimte, relatie en betekenis.
Biesta maakt daarbij onderscheid tussen drie domeinen van onderwijs en professionele vorming: kwalificatie (kennis en vaardigheden), socialisatie (overname van normen en praktijken), en subjectivering (het ontwikkelen van eigenheid en verantwoordelijkheid). Juist dit laatste domein raakt aan de kern van professionaliteit. Het gaat er niet alleen om watiemand doet, maar wie iemand wordt in wat hij of zij doet.
Voor professionals betekent dit: handelen is nooit neutraal. Je bent niet slechts uitvoerder van beleid of regels, maar altijd ook verantwoordelijk subject. Biesta spreekt over ‘de interruptie’ als het moment waarop de ander – de cliënt, leerling, burger – je confronteert met iets wat buiten je systeem valt. Professioneel handelen begint daar, in de bereidheid om je te laten storen, om aangesproken te worden, en daar betekenisvol op te antwoorden.
In een tijd waarin efficiëntie, standaardisering en output centraal staan, herinnert Biesta ons eraan dat professionals geen radertjes in een machine zijn. Zijn denken is een pleidooi voor ruimte om te handelen met oordeel, met aandacht voor wat de situatie vraagt – ook als dat ongemakkelijk, traag of moeilijk te verantwoorden is in Excel.
Professioneel handelen is volgens Biesta niet het volgen van een vast recept, maar het uitoefenen van vrijheid in verbondenheid. Niet: “Wat werkt?”, maar: “Wat is hier het juiste om te doen — voor deze persoon, op dit moment?”
“Het gaat er niet om dat we leren te doen wat werkt, maar dat we leren te doen wat ertoe doet.”
– Gert Biesta, Het prachtige risico van onderwijs (2015)
Leestip: Gert Biesta, Het prachtige risico van onderwijs (2015) – ook relevant voor bredere professionele praktijken.
Reflectie: Wanneer liet jij je voor het laatst ‘onderbreken’ door een cliënt of collega — en wat vroeg dat van jouw professionele oordeel?