Hans Achterhuis (1942) is een Nederlands filosoof die bekendstaat om zijn kritische beschouwingen over technologie, ontwikkeling, zorg en moraal. In zijn werk onderzoekt hij hoe idealen – zoals hulp, rechtvaardigheid of efficiëntie – zich kunnen keren tegen de bedoelingen waarmee ze zijn begonnen. Een centrale gedachte in zijn werk: het goede is zelden eenduidig, en juist in pogingen om het goede te doen, schuilt vaak morele dubbelzinnigheid.
Achterhuis heeft veel geschreven over professionele domeinen zoals ontwikkelingshulp, gezondheidszorg en welzijn. In De markt van welzijn en geluk (1979) laat hij zien hoe goedbedoelde hulpverlening mensen afhankelijk kan maken, en hoe professionele macht zich vaak verschuilt achter taal van zorg en goede intenties. Hij nodigt uit tot kritisch denken over instituties, systemen én de rol van professionals daarin.
Voor beroepspraktijken betekent dit: waakzaamheid. Achterhuis vraagt niet om cynisme, maar om ethisch realisme: het vermogen om in te zien dat macht en moraal altijd verweven zijn. Ook als je ‘het goede’ probeert te doen, ben je deel van instituties met belangen, routines en blinde vlekken. Professioneel handelen vraagt daarom om zelfkritiek, openheid en structureel bewustzijn: hoe draagt jouw handelen bij aan emancipatie — of juist aan afhankelijkheid of uitsluiting?
In een samenleving waarin technologie, marktdenken en beleid diepe invloed hebben op hoe zorg, onderwijs en sociaal werk worden ingericht, blijft Achterhuis een belangrijke stem. Hij helpt professionals beseffen dat ze niet alleen uitvoerders zijn, maar ook dragers van keuzes en medevormgevers van het systeem. Juist wie goed wil doen, moet leren omgaan met dubbelzinnigheid.
“Het kwaad komt niet zelden voort uit pogingen om het goede te realiseren.”
– Hans Achterhuis, De erfenis van de utopie (1998)
Leestip: Hans Achterhuis, De markt van welzijn en geluk (1979) – klassieker over professionele macht en welzijnswerk. Aanvullend: De erfenis van de utopie (1998) voor een bredere ethisch-politieke reflectie.
Reflectie: Waar in je werk zie jij spanning tussen goede bedoelingen en onbedoelde effecten? Hoe ga je daarmee om?